Çocuğunuzun beyni, hayatının ilk 5 yılında diğer zamanlara göre daha fazla ve daha süratli gelişir. Bu yüzden, 0 – 5 yaş dönemi çocuk gelişimi açısından çok önemlidir. Çocuğun ilk tecrübeleri, ilişkileri, duyduğu, gördüğü, kokladığı ve dokunduğu şeyler beynini harekete geçirir ve milyonlarca bağlantı kurmasına yol açar.
Gelişim, çocukların fiziksel ve duygusal olarak nasıl büyüdüğünü ve düşünme, öğrenme, iletişim kurma ve sosyalleşme gibi becerilerini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Onların yaşam için ihtiyaç duyduğu her türlü beceriyi kapsar. Bu alanların hepsi birbiriyle bağlantılıdır ve birbirini etkiler.
Bebekler öğrenmeye hazır olarak dünyaya gelirler ve beyinlerinin gelişmesi için kullanılması gerekir. Bu sebeple, çocuğunuzun, kendisine oynaması ve öğrenmesi için yol gösteren ve öğrendiklerini uygulaması için birçok şans veren, farklı aktiviteler yapabileceği, özenle hazırlanmış, teşvik edici bir ortama ihtiyacı vardır.
Çocuğunuzla ilişkiniz onun öğrenmesi ve gelişimi üzerinde etkisi olan en önemli unsurlardan biridir.
İlk yıllarda, çocukların temel öğrenme ve gelişme becerilerini edinmesini sağlayan şey, oyunlardır.
İnsan İlişkileri Çocuk Gelişimi İçin Temel Bir Unsurdur
Başkalarıyla kurduğu ilişkiler, bir çocuğun gelişiminin tüm alanlarını ve aşamalarını etkiler. İlişkiler, çocuğunuzun en önemli deneyimleridir, çünkü ona çevresindeki dünya hakkında pek çok şey öğretirler. Ayrıca, dünyayı algılama şeklini de belirlerler.
İlişkiler aracılığıyla çocuğunuz dünyanın güvenli bir yer olup olmadığını, sevilip sevilmediğini, kimlerin kendisini sevdiğini, ağladığı veya güldüğü zaman neler olacağını öğrenir.
Çocuğunuz ayrıca diğer insanların ilişkilerini görerek de öğrenir; mesela annesiyle babasının ilişkisini. Bu şekilde öğrendiği şeyler onun iletişim, sosyallik, davranışlar ve diğer becerilerinin gelişmesi için bir temel oluşturur.
Bir çocuğun en önemli ilişkisi ebeveynleriyle arasındaki ilişkidir. Diğer aile üyeleriyle, bakıcısıyla ve başka çocuklarla kurduğu ilişkiler de gelişimi için çok önemlidir.
İlgi ve sevgi dolu bir ilişki sizin ve çocuğunuzun birbiriniz hakkında her gün daha çok şey öğrenmenize yardım eder. Çocuğunuz büyüdükçe gereksinimleri değişecektir. Nelere ihtiyaç duyduğu ve bu ihtiyaçları nasıl karşılayabileceğiniz konusunda gözlem yapma ve araştırma yoluyla daha fazla bilgi edinerek onun gerektiği şekilde gelişmesine yardımcı olmanız gerekir.
Oyunların Çocuk Gelişimi Üzerindeki Etkisi
Oyunlar, ilk yıllarda, çocukların öğrenmelerini ve gelişmelerini sağlamak açısından büyük bir öneme sahiptir.
Oyun çocuğunuz için eğlenceli bir etkinliktir ve ona gözlemleme, araştırma yapma, problem çözme, deneyim kazanma ve hatalarından ders çıkarma fırsatı verir. Bunların gerçekleşmesi için çocuğunuzu desteklemeniz, ona yol göstermeniz gerekir. Ancak, ona yardım etmekle kendi başına bir şeyler denemesine izin vermek arasında bir denge kurmaya dikkat etmelisiniz. Bu, bazen hata yapmasına izin vermek anlamına gelir. Hayatın işleyişini kendi davranışlarıyla bağlantılı olarak öğrenmek, bir çocuğun öğrenme sürecinin büyük bir kısmını oluşturur.
Oyun, çok etkili bir ilişki kurucudur. Çocuğunuzla oynamaya zaman ayırarak ona basit, fakat çok anlamlı bir mesaj iletmiş olursunuz: Benim için önemlisin. Oyunlar sırasında kurulan etkileşim çocuğun yaşam için ihtiyaç duyacağı düşünme, başkalarıyla birlikte hareket etme, problem çözme, iletişim kurma gibi becerileri edinmesine yardımcı olur.
Çocuk Gelişimini Etkileyen Diğer Faktörler
Kalıtım yoluyla edinilen özellikler ve sağlıklı beslenme, genel sağlık durumu, fiziksel aktivite ve yaşadığı çevre gibi faktörler de çocuğunuzun refahı ve gelişimi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Sağlıklı Beslenme
Sağlıklı yiyecek ve içecekler çocuğun büyümek ve gelişmek için ihtiyaç duyduğu besinleri ve enerjiyi sağlar, tat alma duyusunu geliştirir. Ailecek oturulan sağlıklı sofralar ve erken yaşta oluşturulmuş bilinçli bir beslenme düzeni, çocuğun yaşam boyu sürecek bir sağlıklı beslenme alışkanlığı edinmesine yardım eder.
Çocuğunuzun yaşamındaki en önemli kişiler olarak ona bu konuda doğru örnek olmalısınız. Sizin sağlıklı yiyecekler hazırladığınızı ve yediğinizi görmek çocuğunuzu bu konuda teşvik eder.
Sağlık Durumu
Genel sağlık durumu çocuğun gelişimini etkiler. Bütün çocuklar zaman zaman hastalanırlar; örneğin soğuk algınlığı geçirir, karın veya kulak ağrıları çekerler. Bu tip çocuk hastalıkları genellikle çocuğun gelişimiyle ilgili uzun vadeli sorunlara sebep olmaz.
Ancak, kronik veya uzun süreli hastalıklar çocukların gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Duyma bozukluğu, otizm, serebral palsi, kistik fibroz gibi sorunlar bu kategoriye girer.
Çocuğunuzun kronik bir hastalığı varsa konunun uzmanlarıyla sürekli olarak iletişim halinde olmalısınız. Hem durumunun gelişimini nasıl etkileyeceğini, hem de çocuğunuzu en iyi şekilde nasıl destekleyebileceğinizi öğrenmelisiniz.
Fiziksel Aktivite
Fiziksel olarak aktif olmak çocuğun motor becerilerini geliştirir, düşünmesine ve dünyayı keşfetmesine yardım eder. Bu yüzden, çocuğunuza hem evde, hem de dışarıda aktif oyunlar oynaması, spor yapması için fırsatlar yaratmalısınız. Bedensel olarak aktif biriyseniz sizi takip etmesi muhtemeldir.
Sosyal Çevre
Mahalledeki, yakın çevredeki insanlar, mekanlar ve kurumlar da çocuk gelişimi üzerinde etkilidir. Arkadaşlarınız ve komşularınızla kurduğunuz pozitif ilişkilerin yanı sıra oyun grupları, oyun alanları, mağazalar, parklar, sağlık merkezleri ve kütüphaneler gibi yerel hizmetlerin yeterli olması çocuklar için çeşitli olanaklar demektir.
Çocukların Gelişim Hızları Aynı Değildir
Ebeveynler çocuklarının ne zaman yürüyeceği, konuşacağı veya ilk dişini ne zaman çıkaracağı gibi konularda endişeye kapılabilirler. Bu tür beceriler ve gelişim süreçleri, aynı ailenin çocukları arasında bile farklılık gösterebilir.
Çocukların hepsinin aynı becerileri aynı dönemlerde edinmediğini unutmayın. Örneğin, yürümeye başladıkları tipik yaş aralığı 8 – 18 ay arasıdır. 14 aylık çocuğunuz hala yürümüyorsa bunun için endişe etmeniz gerekmez. Ama 18 ayı doldurduğu halde yürümeye başlamadıysa zaman kaybetmeden bunun üstüne düşmeniz gerekir.
Çocuğunuzu her zaman gözlemleyin. Onun gelişiminde ters giden bir şeyler olduğunu düşünüyorsanız, içgüdülerinize güvenin. Aklınıza takılan konuyu ilgili bir doktorla görüşün.
Ebeveyn Olmak
Bir çocuğu yetiştiren ebeveynleri, aile büyükleri, koruyucu ebeveynleri veya bakıcısı da çocukla beraber, her zaman bir şeyler öğrenirler. Hepimiz hata yaparız ve deneyimler yoluyla öğreniriz. Bilmediğiniz şeyler olabilir, doğruluğundan emin olmadığınız şeyler olabilir. Bunlar normaldir.
Bakım veren kişinin fiziksel ve zihinsel sağlık durumu çocuk yetiştirme sürecinde önemlidir. Kendinizi kesinlikle ihmal etmemelisiniz. Kendinize bakmalı, zaman ayırmalısınız. Bu, çocuğunuzu büyütmek için ihtiyaç duyduğunuz enerji, sabır, hayal gücü ve anlayışı sağlamak açısından önemlidir.