çocuklarda ince ve kaba motor becerileri geliştirmek

Çocuklarda İnce ve Kaba Motor Becerileri Geliştirmenin Yolları

Motor beceriler, günlük hayatta çoğu zaman farkında olmadan yaptığımız hareket ve işleri yerine getirmemizi sağlayan becerilerdir. Çocuklarda motor becerileri geliştirmek için öncelikle kaba ve ince motor beceriler arasındaki farkları bilmek gerekir.

Genellikle, çocuklar doğal gelişimlerinin bir parçası olarak belirli yaşlarda belirli motor becerileri geliştirir, ancak her çocuk bu becerilerde tam olarak aynı zamanda ustalaşmaz. Motor becerilerinin gelişiminde eksiklik olan çocuklar kontrollü, koordineli ve verimli bir şekilde hareket etmekte zorlanır. Böyle durumlarda, doktorunuzun da tavsiyesiyle ev içinde ve dışarıda yapılabilecek çeşitli aktiviteler motor becerileri geliştirmek açısından destekleyici olabilir. Bunun yanı sıra normal gelişimini sürdüren çocuklarda da motor beceri egzersizleri gelişimin daha hızlı ve etkili olmasına yardımcı olur.

İnce Motor Beceriler

İnce motor beceriler, el ve parmaklarda bulunanlar başta olmak üzere küçük kaslar ile gözler arasındaki koordinasyonu ifade eder. İnce motor becerileri geliştirmek, vücutta yazı yazma, küçük nesneleri kavrama, fermuar çekme, düğme ilikleme gibi aktiviteleri üstlenen küçük kasların güçlenmesini ve pratik kazanmasını sağlar. Bu beceriler fiziksel güç, ince motor kontrolü ve el becerisi gerektirir.

0-3 Aylık Bebeklerde İnce Motor Beceriler

* Ellerin hareketinin gözlerle takip edilmesi

* Ellerin ağza götürülmesi

* Kolların nesnelere hafifçe vurmak ya da onları sallamak için kullanılması

3-6 Aylık Bebeklerde İnce Motor Beceriler

* İki kolun da nesnelere uzanmak için kullanılması

* Nesnelerin bir elden diğerine geçirilmesi

* Bir elle diğer elin tutulması

6-9 Aylık Bebeklerde İnce Motor Beceriler

* Şişe, biberon, oyuncak gibi çeşitli nesnelerin kavranması ve tutulması

* Nesnelerin parmaklar kullanılarak hareket ettirilmesi

* Nesnelerin parmaklarla sıkılıp bırakılması

9-12 Aylık Bebeklerde İnce Motor Beceriler

* Küçük, lokmalık yiyeceklerin elle tutularak ağza götürülmesi

* Kitap sayfalarının çevrilmesi – bir seferde birden fazla sayfa

* Küçük objelerin kutularına konması

* Nesnelerin işaret parmağı ve başparmak arasında sıkıştırılarak tutulması

* Baskın el tercihinin fark edilmeye başlanması

12-18 Aylık Bebeklerde İnce Motor Beceriler

* İki oyuncak küpün üst üste konularak kule yapılması

* El çırpma

* Bir yerden/birinden ayrılırken el sallama

* Nesnelerin/yemeklerin bir kaşık ya da küçük kürek yardımıyla kaldırılması

* Pastel kalemle kağıda çok basit görseller aktarabilme

18 Aylık-2 Yaş Bebeklerde İnce Motor Beceriler

* Oyuncak halkaların çubuklara geçirilmesi

* Pastel boyanın parmak uçları ve başparmak kullanılarak tutulması

* 3-4 oyuncak küpün üst üste konularak kule yapılması

* Gevşek bağlanmış/kapatılmış poşet ve paketlerin açılması

* Kitap sayfalarının çevrilmesi – bir seferde tek sayfa

2 Yaş Çocuklarda İnce Motor Beceriler

* Oyun hamuruyla oynama

* 8-9 oyuncak küpün üst üste konularak kule yapılması

* Kapı kollarının çevrilmesi

* Ellerini kendi başına yıkayabilme

* Büyük fermuarların açılması ve kapatılması

3 Yaş Çocuklarda İnce Motor Beceriler

* Bir yetişkinin göstermesinin ardından kağıda bir yuvarlak çizebilme

* Bir parça kağıdın ortadan ikiye bölünmesi ya da kesilmesi

* Büyük düğmelerin iliklenmesi ve çözülmesi

4 Yaş Çocuklarda İnce Motor Beceriler

* Diğer parmak uçlarının başparmak ucuyla birleştirilmesi (sayı sayar gibi)

* Çatal kullanımı

* Yardım almadan giyinme ve soyunma

5 Yaş Çocuklarda İnce Motor Beceriler

* Kalemin doğru tutulması

* Bir örnekten yardım alarak üçgen çizme

* Bir kağıda çizilmiş dairenin makasla kesilmesi

* Ayakkabı bağlama

6 Yaş Çocuklarda İnce Motor Beceriler

* Oyuncak küplerin üst üste ve yan yana dizilerek bir yapı oluşturulması

* 16-20 parçalık yapbozların çözülmesi

* Yiyeceklerin bıçakla kesilmesi

* Düzgün makas kullanımı

Çocuklarda İnce Motor Becerileri Geliştirmek

İnce motor beceriler çocuklara hayatın genelinde ve özellikle de çoğu okul aktivitesinin gerçekleştirilmesinde yardımcı olur. Bu becerilerdeki zayıflıklar, çocukların yemek yeme, okunaklı yazı yazma, bilgisayar kullanma, kitaptaki sayfaları çevirme, giyinme ve kişisel bakım gibi eylemleri yerine getirmelerini zorlaştırabilir.

Peki, bebeklerde ve küçük çocuklarda ince motor becerileri geliştirmek için faydalı aktiviteler/nesneler nelerdir?

1. Oyun hamuru: Oyun hamuru gibi klasik, şekillendirilebilir bir oyuncağa dokunarak oynanan oyunlar çocuklarda motor becerilerin geliştirilmesi için harika bir yoldur.

2. Yapbozlar: Yapboz parçalarını ellerine alıp hareket ettirmek, çocukların başparmak ve işaret parmağıyla yapılan basit kavrama hareketini geliştirmelerine büyük katkı sağlar. Yapbozlar çocuklarda kavrama becerilerinin yanı sıra en önemli ince motor beceriler arasında olan el-göz koordinasyonunu da geliştirir. Çocuğunuzun bir bulmacayı tamamlamasını beklemek bazen sinir bozucu olabilir; özellikle küçük çocuklar yapboz yaparken sabırsız olabilir, kolayca vazgeçebilir, parçaları kaybedebilir ya da ağızlarına koymaya çalışabilirler. Ama eğer sabırlı olursanız, emin olun çocuğunuzun bu aktiviteden elde edeceği faydaya değecektir. Çocuğunuzun yapboza alışması için önce en kolay modellerden başlayın ve daha zor olanlara doğru acele etmeden ilerleyin. Çocuğunuzun bir bulmacayı tamamlayarak elde edeceği mutluluk ve memnuniyet duygusunu izlemek, sizin için de tatmin edici olacaktır.

3. Çizim ve boyama: Çocuğunuzu resim çizmeye ve boyama yapmaya teşvik edin. Bu aktiviteler yalnızca ince motor becerileri geliştirmek açısından fayda sağlamaz, aynı zamanda yaratıcılığa ve hayal gücünün gelişmesine de destek olur. İlgi alanlarını artırmak ve çocuğunuzun el-göz koordinasyonu becerisini artırmak için farklı boyama türlerini ve boya kalemi, tebeşir, parmak boyaları, boyama fırçası gibi farklı malzemeleri kullanın. İnce bir fırçayla boyama yapmak, çocukların fırça tutmayı öğrenmelerini ve kalem ve diğer yazma-çizme araç gereçlerine daha kolay hakim olmalarını sağlar. Bir resimdeki sayılarla ayrılmış belli alanları farklı renklere boyamak da bu aktivitenin en faydalı şekillerinden biridir.

4. Maşa ve cımbız: Boncuk, düğme, üzüm, ufak taneli yiyecekler gibi nesnelerin bir mutfak maşası ya da cımbız kullanılarak kaldırılması ve kaplara/kutulara konulması da çocuklarda hem kavrama hareketinin, hem de el-göz koordinasyonunun geliştirilmesi açısından çok iyi bir egzersizdir.

5. Makasla kesme: Renkli elişi kağıdı ya da ince kartonların üzerine çizilmiş basit figürlerin makasla kesilmesi çocuklarda motor becerileri geliştirmek söz konusu olduğunda yapılabilecek en faydalı aktivitelerden biridir.

6. Banyo oyunları: Banyo süngerleri, su kovaları ve banyo oyuncakları çocuğunuzun kavrama becerisini eğlenerek geliştirebileceği mükemmel kaynaklardır.

7. Legolar ve küpler: Çocuğunuzun legolarla ve küçük küplerle hayal gücüne uygun yapılar inşa etmesine izin verin! Bu oyuncaklar ince motor becerileri arasında yer alan itme ve çekme hareketlerinin geliştirilmesi açısından son derece faydalıdır. Özellikle legolar aynı zamanda yaratıcılığın geliştirilmesine de katkı sağlar. Çocukların lego ve inşa küpleri ile oynayarak öğrenebilecekleri diğer beceriler arasında sabır ve devamlılık, başarma hissi ve problem çözme yeteneği bulunur.

Kaba Motor Beceriler

Kaba motor beceriler, büyük kas gruplarının çalıştırılmasını içeren, genellikle ince motor becerilerden daha geniş kapsamlı ve daha fazla enerji isteyen hareketlerdir. Kaba motor becerileri arasında yürüme, tekme atma, atlama, zıplama ve merdiven çıkma gibi hareketler bulunur. Bunun yanı sıra nesneleri atmak ve yakalamak gibi el-göz koordinasyonu isteyen kimi hareketler de kaba motor becerilerinin kapsamına girer.

3-6 Aylık Bebeklerde Kaba Motor Beceriler

* Sırtı destekli bir biçimde otururken başını dik tutabilme

* Karnının üzerine, yüzükoyun yatırıldığında kollarını ve bacaklarını yukarı kaldırabilme

* Kendi etrafında dönebilme

6-12 Aylık Bebeklerde Kaba Motor Beceriler

* Sırtında destek olmadan oturabilme

* Emekleme

* Kendi çabasıyla oturabilme ve otururken ayağa kalkabilme

1 Yaş Bebeklerde Kaba Motor Beceriler

* Tek eli bir yetişkin tarafından tutularak yürüyebilme

* Yüksek olmayan eşyalara tırmanabilme

* Yardım alarak yüksek olmayan merdivenleri çıkabilme

* Tekerleği olan oyuncakları itebilme ve çekebilme

2 Yaş Çocuklarda Kaba Motor Beceriler

* Parmakları üzerinde kısa mesafe koşabilme

* İki ayağını aynı anda kullanarak zıplayabilme

* Tırabzana tutunmadan, emekleyerek merdiven çıkabilme

3 Yaş Çocuklarda Kaba Motor Beceriler

* Bir topu bir–bir buçuk metre mesafedeki bir yetişkine atabilme

* Düşmeden koşabilme

* Dört tekerlekli bisiklete yardım alarak binebilme

4 Yaş Çocuklarda Kaba Motor Beceriler

* İki ayağını da kullanarak merdiven çıkabilme

* Hızını değiştirerek koşabilme

* Bir topu vücudunu ve kollarını kullanarak yakalayabilme

5 Yaş Çocuklarda Kaba Motor Beceriler

* Tek ayağı üzerinde zıplayabilme

* Zıplama egzersizleri yapabilme

* Eğilerek parmak uçlarına dokunma egzersizi yapabilme

* Bir topu yalnızca iki elini kullanarak yakalayabilme

6 Yaş Çocuklarda Kaba Motor Beceriler

* 25 santimetreye kadar objelerin üzerinden atlayabilme

* Dört tekerlekli bisikleti yardım almadan kullanabilme

* Nesneleri isabetli olarak fırlatabilme

* Kendisine atılan toplara tekme atabilme

Çocuklarda Kaba Motor Becerileri Geliştirmek

Kaba motor beceriler, çocuk gelişiminin en önemli parçalarındandır. Vücudumuzda bulunan büyük kas gruplarının koordinasyonu; duyuların ayırdına varma, motor planlama, denge, güç ve dayanıklılık gerektiren karmaşık nörolojik süreçler içerir. Kaba motor becerilerinin gelişiminde gecikme yaşayan çocuklar için, bu becerilerin geliştirilmesine yardımcı olacak bir uzmana danışılması son derece önemlidir. Bunun yanı sıra, çocuklarda kaba motor becerileri geliştirmek için aile ortamında kolayca uygulanabilecek çeşitli aktiviteler de vardır.

İşte çocuklarda kaba motor becerileri geliştirmek için uygulanabilecek birkaç yöntem:

1. Trambolin: Trambolinde zıplamak hem eğlencelidir, hem de dengeyi geliştirmek için harika bir etkinliktir. Etrafı kapalı trambolin alanları çocuğunuzun diğer yaşıtlarıyla sosyalleşmesi için ideal alanlardır. Ancak çocuğunuzun güvenlik talimatlarına yalnız başına uyabileceğinden emin değilseniz ya da çocuğunuz bu etkinlik için çok küçükse, evde güvenli kullanım için çocuklara özel üretilen küçük trambolinlerden satın almayı da düşünebilirsiniz.

2. Seksek: Atlama ve zıplama hareketleri denge ve koordinasyon gerektirdikleri gibi kaba motor becerilerin gelişimi açısından da çocuklara büyük fayda sağlarlar. Bu hareketleri eğlenceyle bir araya getirmenin en iyi yollarından biri ise seksek oynamaktır. Seksek aynı zamanda, sayı sayma becerilerinin de gelişmesine yardımcı olur.

3. Savunma sporları: Savunma sporları, çocukların özellikle kol ve bacak kaslarının güç kazanması için iyi sporlardır. Tekme atma, yumruk savurma ve elle kavrayıp çekme gibi eylemler bu organlardaki temel kas gruplarını etkili biçimde çalıştırır. Savunma sanatları bunun yanı sıra dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşayan çocukların da dikkatlerini toplamalarına ve fazla enerjilerini boşaltmalarına yardımcı olur.

4. Balonla oynamak: Balonların bir kez bırakıldıklarında nereye uçacakları belli olmadığından, balonla oynamak çocuklarda motor becerilerin geliştirilmesi için etkili bir yoldur. Çocuklar balonları kovalarken atlar, zıplar zikzak çizer ve koşarlar. Tüm bu hareketler denge ve ağırlık merkezlerinin etkili biçimde çalıştırılmasını gerektiğinden vücuttaki önemli kas gruplarını uyarır.

5. Bisiklet, scooter ya da tekerlekli araba: Motor becerilerinin gelişiminde yavaşlık bulunan çocuklar, bisiklete binmeyi yaşıtlarına nazaran daha geç öğrenebilirler. Ancak hemen vazgeçmemek ve üç ya da dört tekerlekli bisiklet, scooter, tekerlekli araba gibi alternatiflere yönelmek çocuğunuzun bu becerileri kazanmasını hızlandıracaktır.

6. Dans: İster bir dans kursu, ister evde rastgele yapılan eğlenceli hareketler olsun, dans etmek iyi bir kaba motor beceri egzersizidir. Dans etmek çocukların denge, koordinasyon ve sıralama becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca çocuğunuzun ritim bilincine de önemli ölçüde katkı sağlar.